Waarom wilde reeën geen artrose hebben

Toen ik jaren geleden in Schotland liep en de botten van herten bekeek viel het me op dat deze botten helemaal gaaf waren. Geen enkel beeld van aantasting of atrose was erop zichtbaar.
Wie vaker in de natuur is, zal zelden een ree aantreffen dat mank loopt of duidelijk last heeft van gewrichten. Dat staat in schril contrast met onze huisdieren, waarvan velen op latere leeftijd kampen met artrose of andere chronische ontstekingsziekten. Hoe kan dat? Wat maakt het verschil tussen dieren in het wild en huisdieren.

De natuurlijke selectie van het wild

In de natuur heerst een harde wet: wie niet sterk genoeg is, overleeft niet. Wilde dieren die geboren worden met zwakke gewrichten, auto-immuunproblemen of een aanleg voor ontstekingsziekten, hebben een veel kleinere overlevingskans. Ze worden eerder gepakt door roofdieren, raken achterop tijdens de winter of vinden simpelweg minder voedsel. Deze natuurlijke selectie zorgt ervoor dat alleen de sterksten – fysiek én genetisch – zich voortplanten.

Dit betekent dat aandoeningen zoals artrose, reuma of andere immuunstoornissen zelden de kans krijgen zich genetisch te verspreiden in een populatie van wilde dieren zoals reeën. Dieren die aanleg hebben voor dergelijke aandoeningen sterven vaak voordat ze zich kunnen voortplanten.

Leefstijl en voeding

Een ree eet uitsluitend natuurlijk voedsel: bladeren, knoppen, grassen, twijgen en kruiden. Deze voeding zit vol vezels, fytonutriënten, antioxidanten en natuurlijke ontstekingsremmers. Bovendien eet een ree alleen wat op dat moment in het seizoen groeit – een soort natuurlijke rotatie in dieet die het lichaam niet chronisch belast met steeds dezelfde voedingsstoffen of tekorten.

Onze huisdieren daarentegen eten vaak jarenlang exact dezelfde brokken, die bewerkt zijn, arm zijn aan variatie en vaak plantaardige oliën, zetmeel en synthetische toevoegingen bevatten. Hoewel commercieel diervoer alle ‘essentiële voedingsstoffen’ zou bevatten, mist het vaak de bioactieve stoffen die in vers voedsel zitten en die het lichaam helpen om ontstekingen te remmen en het immuunsysteem in balans te houden. Als je huisdieren betere en natuurlijke voeding geeft hebben ze vaak minder haaruitval en worden ze fitter.

Daarnaast bewegen wilde dieren veel meer dan huisdieren. Reeën lopen vele kilometers per dag. Deze constante, natuurlijke beweging zorgt voor gezonde gewrichten, een goede doorbloeding en sterke spieren, die gewrichten ontlasten. Huisdieren zitten veel – vaak uren per dag – en bewegen slechts korte momenten. Denk maar eens over de link hiertussen met het leefpatroon van veel mensen.

Overmatige vaccinatie en medicatie

Een gevoelig, maar belangrijk punt: onze huisdieren worden vaak meerdere keren per jaar gevaccineerd, ontwormd en behandeld met chemische middelen tegen vlooien en teken. Hoewel deze middelen bedoeld zijn om het dier te beschermen, kunnen ze ook invloed hebben op het immuunsysteem. Dit kan bijdragen aan het ontstaan van auto-immuunziekten of chronische ontstekingsaandoeningen.

Wilde reeën worden nooit gevaccineerd en hebben geen medicijnen. Hun immuunsysteem wordt dagelijks ‘getraind’ door blootstelling aan een veelheid van micro-organismen in de natuur. Deze natuurlijke blootstelling helpt om een robuust, veerkrachtig immuunsysteem te ontwikkelen – zonder dat het doorschiet en het eigen lichaam aanvalt, zoals bij auto-immuunziekten.

Epigenetica en leefstijl

We weten allemaal dat drugs of alcohol gebruik bij een zwangere vrouw een lager geboortegewicht geeft voor het kind en een hoog risico op aandoeningen. Echter, zowel leefstijl van de man als vrouw voor de bevruchting is al cruciaal.
Epigenetica is de studie van hoe genen aan- of uitgezet worden zonder dat de genetische code zelf verandert. Je DNA is voor de helft van je vader en voor de helft van je moeder, het DNA is een keten. Hoe deze keten van ACGT is opgevouwen en gewikkeld om de histonen kan wel verschillen en dit bepaald ook welke eiwitten je aanmaakt. Kinderen die geboren zijn uit een nageslacht die een hongerwinter hebben doorgemaakt hebben hier nog steeds effect van. Kinderen van ouders met een slechte leefstijl krijgen ook een effect mee en zullen andere eiwitten aanmaken.
De processen die hier achter zitten zijn methylering en histon-acetylering. Histonen (blauwe ballen in de afbeelding) zijn eigenlijk de building blocks waarom het DNA is gewikkeld.

• Methylering: Hierbij worden methylgroepen aan het DNA gehecht, vaak op cytosine-basen. Dit maakt het DNA minder toegankelijk voor transcriptie – het gen wordt als het ware ‘uitgezet’. Slechte leefgewoonten zoals chronische stress, ongezonde voeding, roken of gebrek aan slaap kunnen leiden tot overmatige methylering van genen die juist bescherming bieden (zoals ontstekingsremmers of tumorsuppressorgenen). Dit is dus overdraagbaar.

• Histon-acetylering: Histonen zijn eiwitten waar het DNA omheen gewikkeld zit. Als deze histonen geacetyleerd worden, ontspant het DNA zich en wordt het beter afleesbaar – genen worden ‘aangezet’. Gezonde leefgewoonten (zoals beweging, bepaalde voedingsstoffen zoals folaat of kurkuma) kunnen deze acetylering bevorderen en zo gunstige genactiviteit stimuleren.

Kortom: je leefstijl beïnvloedt via deze epigenetische mechanismen welke genen tot uiting komen. Je genen zijn dus niet je lot – maar je gedrag kan ze wel activeren of tot zwijgen brengen.